Ο Κάτω Κουτραφάς βρίσκεται περίπου 38 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας. Απλώνεται στη δυτική όχθη του ποταμού της Ελιάς, σε μέσο υψόμετρο 185 μέτρων.

Στη διοικητική έκταση του χωριού και συγκεκριμένα στο νοτιοδυτικό του άκρο βρίσκεται o οικισμός  Μάντρες, από τον οποίο σώζονται μόνο μερικά ερειπωμένα σπίτια.

Περιδιαβαίνοντας κανείς τον Κουτραφά, συναντά καλλιέργειες με σιτηρά, εσπεριδοειδή και λαχανικά, σπίτια φτιαγμένα με πλιθάρι, αλλά και μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, υφίστατο  από την εποχή της φραγκοκρατίας και έφερε μάλιστα και το ίδιο όνομα «Cutrafa». Ο ντε Μας Λατρί αναφέρει πως το χωριό αποτελούσε φέουδο που ανήκε στους κομήτες της Έδεσσας, το οποίο από τα μέσα του 15ου αιώνα ανήκε στον ευγενή ντε Νάβες. Ο Καρούζης προσθέτει πως σε χειρόγραφο του Λειμωνίδα ο Κάτω Κουτραφάς αναφέρεται πως άνηκε στον Κόμητα ντε Ρουσιά.

Ονομασία

Ο Κουτραφάς αποτελεί το όνομα δυο γειτονικών χωριών. Το ένα είναι γνωστό ως Κάτω Κουτραφάς ενώ το άλλο ως Πάνω Κουτραφάς. Ο Πάνω Κουτραφάς ήταν αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό και εγκαταλείφθηκε το 1964, μετά τις διακοινοτικές ταραχές.

Αξίζει να αναφερθεί πως το χωριό που έφερε πρώτο το όνομα Κουτραφάς μετονομάστηκε σε Κάτω Κουτραφάς, περίπου τον 17ο αιώνα, όταν οι Τούρκοι ίδρυσαν ένα μικρό οικισμό πλησίον του. Ο δεύτερος αυτός οικισμός είναι και αυτός που ονομάστηκε Πάνω Κουτραφάς.

Για την ονομασία του χωριού, στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αναφέρονται τα ακόλουθα:

• Ο Νέαρχος Κληρίδης, συνδέει το όνομα του χωριού με το επώνυμο του πρώτου οικιστή που ήταν κάποιος που του άρεσε το «κουτρούβιν», το άνθος δηλαδή της καππαρκάς. Η ερμηνεία χαρακτηρίζεται από τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ως «παρατραβηγμένη».
• Το όνομα του χωριού δύναται να συνδέεται και με το επώνυμο της οικογένειας που είχε στην κατοχή την περιοχή την εποχή της φραγκοκρατίας. Συγκεκριμένα, ο συνδέει με τη λέξη «κούτρα» που προέρχεται από τη λατινική λέξη «sccultra» (μέτωπο, κούτελο, κεφάλι).
• Η άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα του χωριού με τη βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στη σύνδεση της λέξης «κούτρα» (κεφαλή) με το όνομα του χωριού.

Πληθυσμός

Από το 1881 έως το 2001, όπως φαίνεται και στον πίνακα, η πληθυσμιακή πορεία του Κάτω Κουτραφά γνώρισε αυξομειώσεις. Πρέπει να αναφερθεί πως στον αριθμό των κατοίκων του 1881  περιλαμβάνεται και ο πληθυσμός του Πάνω Κουτραφά, ενώ στον αριθμό των κατοίκων του 1982 και ο πληθυσμός του χωριού Μάντρες. Από το 1973 και έπειτα, ο πληθυσμός του Κάτω Κουτραφά άρχισε ολοένα να μειώνεται.

Πηγές:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, εκδόσεις Φιλόκυπρος, Λευκωσία 1987